Đến tối, bên trong khoang thuyền được thắp sáng bằng đèn dầu lạc,mộtgã tùy tùng lên tiếng: “Lão gia, bên đại phòng lại làm ầm lên, Trần lão thái thái còn tát nhị thiếu giamộtcái.”
Phó tứ lão gia cau mày, cười lạnh lẽo: “Làm loạn gì thế chứ! Dám đánh cả cử nhân lão gia!”
Ông ngẫm nghĩmộtlúc rồi mới hạ lệnh: “Chờ tới lúc thuyền cập bờ, ngươi về huyện Hoàng Châu trước,nóivới thái thái, nhà chúng ta còn có thể giữ được mấy phần ruộng đất kia chẳng lẽkhôngphải là nhờ nhị thiếu gia đỗ cử nhân hay sao! Đừng có xem thường nhị thiếu gia. Bảo bà ấy nghĩ cách khuyên Trần lão thái thái, đừng có làm to chuyện, sau này khó xử lý lắm. Cử nhân lão gia là khách quý ở chỗ tri huyện lão gia, tri huyện lão gia cũng phải tôn trọng nhị thiếu gia, lão thái thái làm vậy là quá đáng rồi, dạy dỗ con cái cũngkhôngnhất thiết phải đánh người mới được!”
Gã tùy tùng vâng vâng dạ dạ, bỗng ngoài cửa có ngườinóikhẽ: “Lão gia, ngũ tiểu thư tới.”
Phó gia xếp thứ bậc cho con trai và congáiriêng biệt, Phó Vânanhnhỏnhất, xếp theo tuổi nàng đứng hàng thứ năm.
Phó tứ lão gia vội đáp: “Mau mời ngũ tiểu thư vào.”
Gã tùy tùng lui ra phía ngoài.
Phó Vânanhđivào khoang thuyền. Sắp đến Tết,trênsông có nhiều thuyền ngược xuôiđilại suốt cả đêm nên lúc này nhìn từ cửa sổ cũng có thể thấy những con thuyền đèn đuốc sáng trưngtrênmặt sông.
Phó tứ lão gia thấy nàngđãthay quần áo mớithìhài lòng gật đầu.
“Tứ thúc, mẹ consẽvề Phó gia cùng với con ạ?” Phó Vânanhhỏi thẳng.
trênmặt Phó tứ lão gia xuấthiệnmấy phần xấu hổ,nóicho cùng, chính ông là ngườiđãthay mặt Phó lão đại cưới Ngô thị kia vào Phó gia.
“Tất nhiên là mẹ consẽcùng về với con rồi.” Ôngnhẹnhàngnói, “anhtỷ nhi, tứ thúcsẽcoi con như con đẻ,yêuthương con, về sau mẹ con consẽkhôngcòn vất vả như trước nữa.”
Phó Vânanhnhìn thẳng vào mắt Phó tứ lão gia, “Tứ thúc, mẹ conkhônglàm thiếp.”
Phó tứ lão gia nghe vậythìgiật mình, chăm chú nhìn nàngmộtlúc lâu, ánh mắt như muốn tìm hiểu điều gì.
Phó Vânanhtỉnh bơ nhưkhông, kiên nhẫn chờ ông trả lời.
Phó tứ lão gia mỉm cười, sau đónóinghiêm túc: “Tứ thúc hiểu rồi… Con yên tâm, chúng tasẽkhôngbỏ bê mẹ con.”
Nghe được câu này của ông, Phó Vânanhmới yên tâm, xin phép ra ngoài, “Tứ thúc nghỉ ngơi sớmmộtchút ạ.”
Phó tứ lão gia cũngkhôngđingủ ngay, ông lặng lẽ ngồi đómộtlúc. Tới khi bấc đèn cháy hết rồi tắt phụt, ông phì cười, lấy chiếc que khêu bấc đèn, “Đại ca là người chất phác, vậy mà lại sinh raanhtỷ nhi cố chấp thế này…”
Nhưng thôi, táo bạomộtchút cũng tốt, đứa trẻkhôngcó cha, phải kiên cường mớikhôngbị bắt nạt.
Ngày hôm sau, thuyền mới cập bờ, Phó tứ lão gia dẫn Hàn thị và Phó Vânanhdời thuyền rồi lại lên xe ngựa tiếp tụcđivề phía nam.đitới bến thuyền tiếp theo lại lên thuyền lần nữa.
Cứ như vậy, thuyền thuyền xe xe đến rã cả người, năm ngày sau, họ mới tới huyện Hoàng Châu.
Thuyền vừa mới cập bờ, họđãthấy người hầu kẻ hạ Phó gia đợitrênđó. Trời khi ấyâmu, có vẻ sắp có tuyết rơi.
Phó Vânanhtheo Hàn thị xuống thuyền, Hàn thị hơi say sóng, ngồitrênbờmộtlúc cho khỏi chóng mặt, chân còn dò dẫm xung quanh, “Cuối cùng cũng được đặt chân lên mặt đất!”
Bà tử, nha hoàn trong nhà ra đón, thấy Hàn thịđinhư say rượu, chân tay khua loạn xạ, muốn cười cũngkhôngdám cười.
Phó Vânanhkhôngnóigì, chỉ đảo mắt nhìn xung quanh, nhìn thấymộtbà tử cao lớnđithẳng tới chỗ Vương thúc, hai ngườinóichuyện với nhau, có vẻ rất thân thiếtthìđoán được người đó chính là Vương thẩm,âmthầm ghi nhớ.
Đợi đến khi Vương thẩm tới chỗ nàng giúp đỡ khuân vác hành lý, nàng cườinói: “Nào dám làm phiền thẩm,trênđườngđiVương thúcđãgiúp đỡ chúng ta nhiều rồi.”
Kiếp trước nàng là đích nữ của Ngụy gia, từnhỏđãhọc theo mẹ nàng, từ dáng vẻ cử chỉ đến lời ăn tiếngnóiđều chỉn chu, mấy thứ quy củ nàyđãngấm vào xương cốt. Dùhiệngiờ là đứa nhóc gầy trơ xương, thểhiệnmộtchút cũng coi như có khí chất hơn người.
Vương thẩm bị nàng làm cho kinh ngạc, lúng túng nhưng cũng nhanh chóng cười tươi như hoa, khẽ cúi người thưa: “Tiểu thưnóiquá rồi, đó vốn là việc bà lão này phải làm.”
Sau đó, Vương thẩmđicùng Hàn thị và Phó Vânanh, nhiệt tình giới thiệu cho hai mẹ con từng nha hoàn, bà tử, kể lể chi tiết cho họ về mối quan hệ thân thích trong Phó gia.
Phó gia gốc gác vốn ở huyện Hoàng Châu, làmộtgia tộc lớn, Phó lão đại và Phó tứ lão gia chỉ nằm trongmộtchi trong tộc.hiệngiờ, dòng chính của Phó giađangở trong tòa nhà lớn nhất ở phố Đông Đại, đó làmộtchi khác, bình thường gọi là đại phòng.
Phó tứ lão gia chịu trách nhiệm chăm sóc lão thái thái, ở trongmộttòa nhà trong hẻm ở đầu bên kia phố Đông Đại, tuy hơinhỏnhững nhà cũngkhôngđông người, chỉ có haianhem Phó lão tam và Phó tứ lão gia, cộng thêm lão thái thái nên cũng thoải mái.
Phó lão tam và tam thái thái ở trongmộtviện, sinh đượcmộtcôcongáiđộc nhất là Phó Quế. Tam thái thái sinh ra Phó Quế đúng vào dịp hoa quế trong viện nở rộ, nên lấy chữ “Quế” đặt tên cho congái. Tam lão gia và tam thái thái đều là người ítnóinhưng tứ tiểu thư Phó Quế lại thíchnóithích cười, cả ngày ríu rít. Mấy đứa nha hoàn bình thường làm việc trong sân, nghe thấy tiếng cười từ xa, ắt là Phó Quếđangđitới.
Phó tứ lão gia và tứ thái thái cómộttraimộtgái, con trai tên là Phó Vân Thái, congáitên là Phó Nguyệt. Phó giahiệndo tứ thái thái quản lý, tứ thái thái là người nghiêm khắc, quy củ.
Ngô thị, người đồng ý thủ tiết cho Phó lão đại, ởmộtviện riêng, bà ta làmộtquả phụ nên thường ngàykhôngthể ra ngoài, cách đây chín năm gả vào Phó gia, cũng chưa từng về nhà mẹ đẻ đếnmộtlần.
Ngô thị chăm sóc cho con thừa tự của Phó lão đại là cửu thiếu gia Phó Vân Khải.
Nhắc đến Ngô thị và cửu thiếu gia Phó Vân Khải, Vương thẩm cũng ngại ngùng.
“Thế còn nhị lão gia?” Phó Vânanhhỏi Vương thẩm. Vương thúc ănnóivụng về, trước đó chưa từng nhắc đến chuyện trong nhà của Phó gia.
Vương thẩm trả lời: “Nhị lão gia là thuộcmộtchi khác trong tộc.”
Phó Vânanhnghe xong cũng tóm lược đại khái được các mối quan hệ thân thích trong nhà:
Tam thúc tam thẩm sinh ra tứ tỷ tỷ Phó Quế.
Tứ thúc tứ thẩm sinh được đại tỷ tỷ Phó Nguyệt và thập ca Phó Vân Thái.
Bà nội nàng là lão thái thái.
Ngoài ra còn cả Ngô thị và cửu ca Phó Vân Khải.
Phó giathậtsựrất đơn giản, Phó tứ lão gia có hai thông phòng, tam lão giakhôngnạp thiếp, trong nhà cũngkhôngcó con do vợ lẽ sinh ra.
Bên dòng chính đại phòng kia cũng chẳng biết cách bao nhiêu đời, vốnđãphân rathìtạm thời nàngkhôngcần quan tâm đến.
Xe ngựa nhanh chóng tới trước cửa Phó gia.
Vương thẩm bế Phó Vânanhxuống xe, mấy bông tuyết rơitrênmặt nàng lạnh ngắt.
Tuyết lại rơi rồi.
Có tiếng cườinóiở cửa vọng lại, các nha hoàn, tứ thái thái Lư thịđangđứng đợi ở đó, vây quanh là các nha hoàn bà tử. Lư thị thân thể khỏe mạnh, cao xấp xỉ chồng mình là tứ lão gia, mày rậm mắt to, mặt mày tươi cười, nhìn có vẻ dễ gần.
Nếu chẳng phải trước đó Vương thẩm buột miệngnóira chuyện Lư thị từng ra lệnh đánhmộtnha đầu ăn trộm trái cây đến gãymộtchân, Phó Vânanhcó khi còn cho rằng bà ta chắc hẳn làmộtngười hiền từ.
Tam lão gia và tam thái thái đứng ởmộtgóc cũng cười theo.
Tứ lão gia nhíu mày, “Mấy đứa trẻ con trong nhà đâu cả rồi?”
Lư thị cườinói: “Hôm nay mấy đứa chúng nó hái trái cây, mẹ gọi chúng nó qua ăn bánh trôi vừng rồi, thiếp vừa mới kêu người gọi chúng qua đây nhưng mẹnóibên đóđangvui,khôngchịu cho chúngđi.”
Có gì đókhôngbình thường.
Tam lão gia và tam thái thái cũng mỉm cườikhôngnóigì, các bà tử cúi đầukhôngdám hé răng.
Tất cả mọi người trong Phó gia đều biết lão thái tháikhôngthích Phó lão đại, mỗi gần nghe thấy người khác nhắc tới phó lão đại, mặt bàđãbiến sắc, quay ra cửa sổ mắng nhiếc,nóirằng năm đó lão thái gia chính là bị Phó lão đại làm cho tức chết, nàngkhôngcó đứa con bất hiếu như vậy.
Phó tứ lão gia thở dài thườn thượt, quay đầu lại phía sau, cầm tay Phó Vânanh, dẫn nàng vào trong, “anhtỷ nhi, về đến nhà rồi.”
Mọi người xung quanh lén lút nhìn nhau.
Phó tứ lão gia thân thể khỏe mạnh, lòng bàn tay ấm áp, Phó Vânanhđể ông dẫn vào,khôngcó chút lúng túng nào,khôngquan tâm đến ánh mắt của những người xung quanh, cùng nhau bước qua cửa lớn Phó gia.
Lư thị dẫn Hàn thịđiphía sau,mộttiếng “Đại tẩu” nghe đến là thân thiết,nóichuyện mấy câuđãkhiến cho Hàn thị cười tươi hơn hớn.
Vương thẩm nhận xét Lư thị là người vợ chu đáo cũngkhôngphảinóiquá, gã tùy tùng chạy về Phó gia thông báo xong, Lư thịđãhiểu ngay ý chồng, sai người dọn dẹp phòng của Hàn thị và Phó Vânanh.
Đó làmộtviệnnhỏđộc lập, cửa chính hướng nam, buổi sáng đón nắng vào sân, sau buổi trưa nắng rọi vào đến phòng, sáng sủa, sạchsẽ. Trong viện còn cómộtcây táo, dưới gốc cây có xây mấy bồn hoa. Mùa đông hoa cỏ khô héo hết cả, Lư thị sai người mua mười mấy bồn hoa lan, sơn trà và thủy tiên mới, sắp xếp lại khu vườn, cây cối có trắng có đỏ, nhìnkhôngquá đơn điệu nhàm chán.
Phía bắc viện là nhà chính gồm ba gian, bên trong cùng là phòng ngủ, gian giữa là phòng khách, đây làkhônggian dành cho Hàn thị.
Phó tứ lão gia là em chồng,khôngtiện vào phòng Hàn thị nên vòng qua khu này, vào thẳng đến dãy nhà bên.
thậtra người làm chú cũngkhôngnênđivào phòng ở của cháugáinhưng ông vẫn nhất định dẫn Phó Vânanhtới phòng được chuẩn bị cho nàng. Vânanhcònnhỏ,khôngcần quá lo lắng.
Hóa ra tứ lão gia cưng chiều ngũ tiểu thư như thế… Người làm trong nhàthìthầm với nhau, tỏ ra cung kính với Hàn thị hơn.
Lư thị cũng tiếp đón bà nhiệt tình hơnmộtbậc.
Phòng bên này của Phó Vânanhcũng có ba gian, gian giữa có tấm bình phong thêu mai lan cúc trúc, bên trong có đầy đủ bàn ghế. Hai bên,mộtphía là phòng ngủ gồmmộtchiếc giường sơn đen, thành giường trạm trổ họa tiết phú quý trường xuân, bên dưới có bậc để leo lên, phíatrêncó màn rèm che bằng lụa, bên tường là đôi ghế tựa bằng gỗ liễu. Phía còn lại là giá áo khắc hoa đặt cạnh bốn năm chiếc rương gỗ đựng đồ, ngoài ra cònmộtchiếc bàn vuông có lò than sưởi ấm, bên cạnh làmộtbàn trang điểm vàmộtbộ ấm trà tinh sảo.
Hàn thị chưa bao giờ nhìn thấy khuê phòng lịchsựtao nhã nhường này, mắt mở to kinh ngạc. Phó Vânanhlại cảm thấy đồ đạc trong nhà của Phó gia cũng khá bình thường, có lẽ cũng như mấy gia đình tầm tầm ở chốn kinh sư, dù sao Phó gia mới phất lên được vài năm, cũngkhôngchú trọng vào việc bài trí, huyện Hoàng Châu dẫu gì cũng ở nơi xa xôi hẻo lánh.
Lư thị lệnh cho các nha hoàn và ma ma tới bái kiến Phó Vânanh, dặn hò họ phải hầu hạ ngũ tiểu thư cho tốt, bọn họ cũng cung kính dạ dạ vâng vâng.
Phó tứ lão gia nhìn quanh, có vẻ chưa hài lòng: “Còn trống trải quá.”
Lư thị khẽ đáp: “Quan nhân, cháugáicòn mấy tháng nữa mới qua hạn chịu tang…”
“Dù thế vẫn cứ là trống trải.” Phó tứ lão gianói, “Mang chiếc bình phong bằng gỗ tử đàn trong hậu viện qua đâyđi.”
Lư thị nghe xong cũng tái mặt, nhà bọn họ tổng cộng cũng chỉ có ba bốn bộ bằng gỗ tử đàn, trong phòng lão thái thái bàymộtbộ, trong phòng vợ chồng họ cómộtbộ, cònmộtbộ bà ta cất lại cho Phó Vân Thái.
Do dự trong nháy mắt, bà ta nhanh chóng lấy lại vẻ mặt tươi cười, lập tức kêu người bê bình phong tới, nhìn qua cũng chẳng thấy bà ta có gìkhôngthoải mái.
Sắp xếpmộtlượt, Phó tứ lão giađinhà chính gặp lão thái thái.
Lư thị lo hai mẹ con xích mích vì chuyện Phó lão đại nên để nha hoàn và ma ma lại hầu hạ Hàn thị và Phó Vânanhrồi vội vàngđitheo.
Bảo ma ma ra ngoài, Hàn thị kích động, nắm chặt lấy bả vai Vânanh, “Thôikhôngđinữa! Mẹ thấy có khi để mẹ làm người làm cho họ cũng được ấy chứ!”
Phó Vânanhchẳng biếtnóisao nhưng cũng đáp, “Mẹ, mẹkhôngđược dao động, mẹ là con nhà lành,khôngthể làm thiếp cho người. Nếu Phó giakhôngcho mẹmộtcâu trả lời thỏa đángthìmẹ con tađiluôn.”
“Ai ôi…”, Hàn thị dí tay vào trán nàng, “Congáingốc, cha con mất sớm, mẹ cần cái danh phận đó làm gì chứ! Danh phận mài ra ăn được chắc! Chỉ cần họ chịu nuôi con là được rồi,khôngthừa nhận mẹthìcũng có làm sao!”
Ban đầu bà còn tưởng Phó gia có mấy trăm mẫu đất làđãkhôngtệ rồi, ai mà biết Phó gia giàu có thế này! Đến quần áo của nha hoàn, bà tử nhà họ còn đẹp hơn đồ của mẹ con bà.
Phó Vânanhlắc đầu phản đối: “Đói cho sạch, rách cho thơm [1].”
[1] Nguyên văn là “Phú quý bất năng dâm, bần tiện bất năng di”, là lời Mạnh Tửnóivề bậc trượng phu, đại ý là dẫu giàu sang cũng phải giữ được phép tắc, biết giữ quy củ, dẫu nghèo hèn cũng phải giữ được chí khí,khôngbiến bản thân trở thành ti tiện, vô liêm sỉ.
Hàn thị nghekhônghiểu, túm chặt lấy Vânanhmà kêu: “Giàu rồi, giàu rồi, Đại Nha, con giàu rồi con có hiểukhông, con xem chăntrêngiường kia kìa, bằng lụa cả đấy! Con mau lấy lòng tứ thúc conđithôi, mẹ thấy tứ thúc hẳn là thươngyêucon lắm.”
Bà kích động đến mứcnóinăng lung tung,đivòng mấy vòng quanh phòng ngủ, quỳ rạp xuống ngắm hoa văntrênnền nhà, vừa trầm trồ vừanói: “Đại Nha, con nên ở lạiđi!”
Phó Vânanhcuối cùngkhôngnhịn nổi nữa nên phì cười, Hàn thị chỉ làmộtngười phụ nữ bình thường, bà chăm chỉ, chịu thương chịu khó nhưng tính tình hiếu thắng, keo kiệt, thô lỗ, chỉ ham cái lợi trước mắt, làm sao hiểu được cái gì gọi làkhôngchịu khom lưng vì năm đấu gạo… Hàn thị có rất nhiều khuyết điểm nhưng Vânanhlại thích bà như thế.
Nàngđãnhìn thấy cảnh mấy nhà xung quanh doanh trại Thiên mục sở đem nữ nhi ra đổi lương thực với đám đàn ông trong quân doanh,mộtbégáitám tuổi cũng chỉ có thể đổi lấymộtgánh lúa mạch. Khi Phó lão đại vừa mất, có người khuyên Hàn thị đem nàngđibán rồiđithêm bước nữa, Hàn thị nhất quyếtkhôngchịu.
“Mẹ, tứ thúcsẽkhôngđuổi mẹđiđâu.”
Hàn thị ngẩng đầu lên, nghi ngờ hỏi, “thậtthế ư?”
Phó Vânanhgật đầu, kéo Hàn thị dậy, “Nếu bọn họ thừa nhận mẹ, mẹ con mình cùngđi.”
Hàn thị bực mình congáikhôngchịu nghe lời, tức giậnnói: “Con bị làm sao vậy? Phó gia giàu có như vậy, con phải ở lại!đitheo mẹ con chỉ khổ thôi, hiểukhông?”
Bà nhìn ngó xung quanh,nhỏtiếngthìthầm với Phó Vânanh: “Nếu bọn họ đuổi mẹđithật, con càng phải ở lại, mẹ con còn chờ con trưởng thành chăm sóc cho mẹ, con là do mẹ nuôi lớn,khôngđược quên mẹ đâu đấy nghe chưa!”
Phó Vânanhbật cười, hóa ra Hàn thị vẫn biết tính toán nhỉ, đây là dỗ dành nàng đây mà.
Lời tác giả:
nóimộtchút về chuyện giữ đạo hiếu, dân chúng bình thườngsẽkhôngquá chú ý, cẩn thận lắm cũng chỉ giữ hai mươi mấy tháng. Trong truyện Phó lão đại qua đờiđãgần hai năm.
Người làm quan và trí thứcnóichungthìcó quy tắc hơn bởi nếukhônggiữ đạo hiếusẽbị buộc tội.
Cổ đại có nhiều quy định phức tạp nhưng trong dân gianthìsố ngườithậtsựtuân thủ cũngkhôngnhiều. Ví dụ: Từ lâu cổ nhânđãquy định biểu huynh biểu muộikhôngđược kết hôn, nhưng chuyện này chẳng ai quan tâm…
Ngoài ra, hoàng thất quy định dân chúngkhôngđược mặcmộtsố loại trang phục nhưngtrênthực tế dân chúngđãmuốn mặcthìcũngkhôngcấm được,hiệntượng này tương đối phổ biến dưới thời nhà Minh.