Bánh dày ở đây giống như mochi của Nhật, đại loại là loại bánh vỏ bằng nếp, nhân ngọt.
Mùa đông, trời rất nhanh tối. Chưa đến giờ Dậu (5h chiều), trờiđãtối đen. Gió to tuyết lớn, ngoài cửa sổ thường vang lên tiếng cành khô gãy do tuyết đọng quá nhiều.
Hàn thị ngồi trước đèn dầu khâu giày, luôn miệng kể cho Phó Vânanhnhững chuyện hôm nay bà vừa tìm hiểu được.
Trong mấy chị em dâu, Hàn thị và Phó tam thẩm hợp nhau hơnmộtchút.
Phó tam thẩm và Hàn thị đều làm được việc nặng, biết trồng trọt chăn nuôi. Đến tận bây giờ, Phó tam thẩm vẫn chưa quen có người hầu kẻ hạ. Năm đó Phó gia giàu lên nhanh đến mức Phó tam thẩm cũngkhôngkịp trở tay. Nhớ lại hồi ấy bà cònđangchân trần gieo mạ ngoài ruộng, mặt trời chiếu thẳng xuống đỉnh đầu, mồ hôi mồ kê ròng ròngtrênmặtthìbỗng có rất nhiều người từ đầu thôn chạy về báo Phó tứ lão gia phát tài rồi. Bà cả người toàn bùn đất về đến nhàthìđãthấymộtchiếc xe ngựa xa hoa dừng ngay trước cửa nhà mình, còn có cả vài xe lừa, chở rất nhiều đồ quý hiếm.
Phó tứ lão gia kiếm được nhiều tiền liền mua luôn con lợn béo nhất trong thôn mổ lấy thịt, làm đủ loại món ăn, hầm, nướng, chiên, xào, nấu canh, mùi thơm lan tỏa khắp cả thôn, đồ ăn nhiều đến nỗimộtchiếc bàn cũngkhôngchứa đủ, cả nhà quây quanh bếp mà ăn, mỗi ngườimộtbát lớn, ăn lấy ăn để,khôngngẩng đầu lên.
Phó tam thẩm lầm đầu tiên được ăn nhiều thịt đến thế.
Về sau, Phó gia chuyển vào trong huyện ở, chuyển sang tòa nhà lớn, mua nha hoàn, đầu bếp, có người giữ cổng, mẹ chồng đổi thành lão thái thái, những chị em dâu trong tộc trước kiakhôngthèm quan tâm đến họ nay khác hẳn, thường xuyên đến chơi, còn cố gắng lấy lòng lão thái thái, khen Phó Nguyệt và Phó Quế như thể tiên nữtrêntrời.
Phó Vânanhbảo nha hoàn ra ngoài, khẽ hỏi Hàn thị: “Tam thúc biết làm nghề mộc, lúc rảnh rỗi vẫn làm giỏ tre, lồng trúc, chổi để bán, tuykhôngthể quá giàu có nhưng cũng kiếm được chút tiền, tam thúc và tam thẩm có vẻ như đều là người chăm chỉ, vì saokhôngnghĩ tới việc này ạ?”
Từ khi Phó lão đại nhất, Hàn thịmộtthânmộtmình nuôi con, lo lắng gì cũng chỉ có thể bàn bạc với Phó Vânanh. Bởi vậy, chuyện congáimìnhnóichuyện như người lớnkhônglàm bà ngạc nhiên, trẻ con nhà nghèo sớm phải gánh vác, năm đó bà cũng thế, lạinói, “Lão thái tháikhôngcho tam thúc ra ngoài nhận việc về làm,nóilà mất mặt.”
Lão thái thái thấy làm nghề mộckhôngkiếm ra tiền, bảo Phó tam thúc đến cửa hàng giúp đỡ Phó tứ gia. Phó tam thúckhôngbiết chữ,khôngbiết tính toán sổ sách, cònkhôngbiết ănnói,thậtthà, chất pháckhôngthể làm chưởng quầy,khôngquản lý được kho hàng, có khi làm tiểu nhị ông cũngkhônglàm được, chỉ có thể làm mấy việc nặng và khuân vác hàng hóa.
Phó Vânanhhơi cau mày, lão thái tháikhôngcho Phó tam thúc làm nghề mộcthìhẳn là cũngkhôngđồng ý để con dâu dệt vải mang bán, xem ra nàng chỉ có thể tìm Phó tứ lão gia giúp đỡ. Nàng lấy que khều mỏng kều bấc đèn, “Mẹ, mẹ con takhôngthể chỉ dựa vào tứ thúc được. Con nghĩ rồi, muốn dệt vàithìphải mua khung cửi, nhà cũng ít phòng, mẹ mà dệt vải trong phòngthìlão thái tháisẽnghe thấy tiếng khung cửi…”
“Mẹ cũngđangbuồn đây! Trồng trọtkhôngđược, chăn nuôi cũngkhôngđược… Mẹ có sức màkhôngcó cái gì làm, chỉ còn biết dệt vải thôi.” Hàn thị nhíu màynói, bàkhôngmuốn gây xích mích với lão thái thái,nóithế nàothìlão thái thái cũng là mẹ chồng bà.
Những người đàn bà trong gia đình bình thường có thể thêu thùa may vá kiếm thêm chút tiền cho gia đình, nhưng vấn đề là ở huyện Hoàng Châu, phụ nữ nhà nào chẳng biết thêu thùa may vá, Hàn thị chỉ biết thêu mấy đóa hoa, vài nhành liễu, đồ thêu tinh xảo bàkhôngbiết làm,khôngthể bán cho cửa hàng, còn bán cho mấy người bán rongthìgiá cả quá thấp.
Phó Vânanhlấy ra kim chỉ vải vóc mua ở chợ ra, “Mẹ, con mua kim chỉ và vải lụa. Tết này mẹ con takhôngcần ra ngoài chúc tết, con ở nhà dạy mẹ làm khăn lưới, còn đơn giản hơn dệt vải. Khăn lướithìai cũng phải dùng cả, dễ bán hơn làm túi tiền.”
Hàn thị đồng ý ngay. Hai mẹ connóimấy chuyện nữa rồi rửa mặt mũi chân tayđingủ.
Đến tận lúcđãlơ mơ, Hàn thị mới nhớ ra, xoay người thắc mắc: “Đại nha, con học làm khăn lười từ khi nào thế?”
Phó Vânanhngápmộtcái, “Thái thái nhà Vệ Sở thiên hộ dạy con…”
Thái thái nhà thiên hộ rất thích nàng, định mua nàng về làm nha hoàn. Hàn thị lạikhôngmuốn bán con làm nô tì nênkhôngđồng ý.
Hàn thị cũng tin, ừmộttiếng rồi chỉnh lại chăn cho congái, bảo nàng ngủ thêmmộtchút.
Phó Vânanhlạikhôngngủ được.
Nàngđãhọc làm khăn lưới từ kiếp trước, hồi đó Thôi Nam Hiên mới thi đỗ, nhậm chức ở Hàn Lâm Viện, chức quan cũngkhôngcao nhưng lại phảiđigiao tế xã giao, bổng lộc khi ấy củahắnchẳng đủ tiêu dùng. Sau đó nàng nghĩ ramộtcách, rủ hàng xóm cùng nhau mua dây mua sợi về làm khăn lưới, làm xong mang đến cửa hàng gửi bán hộ, thế nào cũng có thêm chút tiền mua rau xanh lương thực. Nàng làm khăn lưới rất tốt, làm được nhiều kiểu, hơn nữa còn mang danh là vợ của Thám hoa, người trong kinh tranh nhau mua,khônglokhôngbán được hàng.
Sau này, Thôi Nam Hiên được lòng thứ phụ Thẩm Giới Khê, dần thăng quan tiến chức, trong nhà cũng trở nên dư dả, nàngkhôngtiếp tục làm khăn lưới đem bán nữa.
oOo​Lúc Phó tứ lão gia trở lại phòng mình, trong phòngđãsáng đèn.
Ông đặt lên bànmộtbọc dương đường,mộthộp bánh dày hoa hồng.
Phó tứ lão gia chỉ bọc đường, “Giữ cho Thái ca nhi và Nguyệt tỷ nhimộtphần, còn lại sáng mai mang sang choanhtỷ nhi.” Ông quay qua hỏi Lư thị, “Kẹo đậu phộng với ô mai trám lần trước ta mang từ phủ Tô Châu vềđãăn hết chưa?”
Lư thị ngồi trước bàn trang điểm, cởi khăn trùm đầu thêu hoa xuống,nói: “Quan nhânkhôngcần lo lắng mấy chuyện này, kẹo đậu phộng hết rồi nhưng thiếpđãsai người vào trong huyện mua mấy cân sơn tra ngào đường, kẹo mạch nha, bánh in, bánh hoa quế, mỗi loạimộthộp lớn,sẽkhôngđểanhtỷ nhi bị thiệt.”
Phó tứ lão gia rửa sạch chân,đigiàyđitrong nhà đến phía sau Lư thị, giúp bà tháo búi tóc, chắp tay thi lễ với cái bóng trong gương của vợ mình, “Chả trách mọi người trong huyện Hoàng Châu này đều khen nàng dâu của Phó tứ lão gia là người vợ hiền! Vi phu bội phục, bội phục!”
Lư thịkhôngnén được nụ cườitrênmặt, nghe thấy tiếng mấy đứa nha hoàn cười trộm, liền xị mặt, hắng họng, liếc mắt lườm Phó tứ lão gia, “Quan nhân, thiếp phảinóivới người chuyện này, chuyện lập đền thờ lần này được haykhôngđược cũngkhôngsao nhưng người saokhôngsai người đưaanhtỷ nhi về trước? Con bé vẫn là đứa trẻ con, mấy chuyện như thếkhôngnên để nó nghe mới phải.”
Phó tứ lão gia chậm rãi dạo quanh phòngmộtlần rồi dừng lại trước giường, chui vào chăn, nằm sát túi chườm nước nóng, ấm áp thở ramộthơi, “SáchnóiHạng Thác bảy tuổi có thể làm thầy của Khổng thánh nhân [1]. Con béanhtỷ nhi này trưởng thành sớm, dẫu chẳng thể so với thánh nhân nhưng ít ra so với Khải ca nhi và Thái ca nhithìthông tuệ hơn. Con békhônggiống Nguyệt tỷ nhi với Quế tỷ nhi, từnhỏđãđitheo cha mẹ, chịu bao nhiêu vất vả nên cũng hiểu chuyện sớm, suy xét mọi việcrõràng, tađangđịnh đưa con béđihọc đọc sách viết chữ với mấy đứa Khải ca nhi.”
[1] Tương truyền rằng Khổng Tử từng cómộtcuộc đối đáp thú vị vớimộtcậu bé thần đồng bảy tuổi tên là Hạng Thác, ngài hỏi 40 câu hỏi mà Hạng Thác trả lời được hết, ngài phải nhận xét cậu bé là “hậu sinh khả úy” là bái cậu bé làm thầy. Điển tích này dài quá nên mình chỉnóivắn tắt, ai muốn đọc về những đối đáp này có thể google thêm.
Nghe chồng chê bai con trai như thế, trong lòng Lư thịkhôngvui nhưng nghe đến câu cuối cùng, bà hoảng hốt đến nỗi quên cả bực bội, “Đọc sách viết chữ? Quan nhân,anhtỷ nhi là congái!”
Trong huyện cũng chưa có nhà nào bỏ tiền cho congáiđihọc, đến congáicưng của tri huyện cũngkhôngbiết chữ, nhà bọn họ cũng chẳng phải danh gia vọng tộc, cớ gì phải vậy?
Phó tứ lão giađãquyết,khôngchấp nhận bàn bạc thêm, “Chuyện nàyđãđược quyết định rồi, khi nào Tôn tiên sinh trở lại, tasẽtựnóivới ông ấy.”
Lư thị xưa nay vẫn nghe lời chồng, thấy Phó tứ lão giađãquyết định, dẫu mày nhíu chặt nhưngkhôngdámnóigì thêm nữa.
oOo​Trong phòng chính của Phó gia, lão thái thái đại Ngô thị cũng vẫn chưa ngủ.
Phó Quế tự rót đổ nước mang tới cho Đại Ngô thị rửa mặt. Lão thái thái lớn tuổi, da khô bong tróc nên mùa đông thường bị ngứa. Phó Quế vắt khô khăn, chà lưng cho Đại Ngô thị rồi giúp bà bôimộtlớp thuốc mỡ mát lạnh chống ngứa, thế là mười đầu ngón cũng dính đầy thuốc.
Bôi thuốc xong, Đại Ngô thị gọi nha hoàn rửa tay cho Phó Quế, vuốt mặt nàng, “Quế tỷ nhi nhà chúng ta là hiếu thuận nhất.”
Phó Quế cười ngọt ngào, nàng cómộtđôi mắt dài giống tam thái thái, lúc cười mắt híp lại thànhmộtđường, nhìn vui vẻ khiến người ta cũng vui theo.
Nàng lau khô tay, lấy khung thêu, ngồi đến bên sập, cúi đầu cầm kim, “Nãi nãi, người ngủ trướcđiạ, túi tiền con thêu cho ngài còn chút nữa là xong rồi.”
Đại Ngô thị nhíu màynói: “Túi tiền làm lúc nào chẳng được, Quế tỷ nhi ngoan, mai lại làm tiếp, đừng làm hỏng mắt.”
“Conkhôngbuồn ngủ.” Phó Quế đeo nhẫn thêu lên tay, cườinói, “Nãi nãi, mấy ngày nay Tô nương tử dạy bọn con thêu hạt sa, con thêu đẹp nhất, còn đẹp hơn Viện tỷ nhi nhà tam lão gia.”
Đại Ngô thị nằmtrêngối, mỉm cười: “Được, đợi con làm xong túi tiền, nãi nãisẽđeo mỗi ngày.”
Ánh đèn càng lúc càng tối lại, Phó Quế cũngkhôngkhêu lại bấc đèn, ngồi trong bóng tối mờ mờ dừng mũi kim, cắt chỉ, vỗ về túi tiền, đứng dậy rửa mặt. Nha hoàn Xương Bồ khuyên nàng, “Tiểu thư, ngài tội gì phải ganh đua với Nguyệt tỷ nhi…”
Mấy hôm trước, Phó Nguyệt biếu lão thái láimộttúi tiền, lão thái thái khen nàng khéo tay. Phó Quế lúc ấykhôngnóigì nhưng đến đêm lại bảo nha hoàn chuẩn bị kim chỉ, nhất định phải tự tay thêu cho lão thái tháimộtchiếc túi tiền khác.
Xương Bồ hầu hạ Phó Quế từ năm mới ba bốn tuổi, hai người bên ngoài là chủ tớ, bên trong lại gần như coi nhau là chị em, cũng chỉ có Xương Bồ mới dámnóinhững lời thằng thắn, khuyên bảo Phó Quế màkhônglo lắng gì. “Đâykhôngphải là ganh đua…” Phó Quế cắn môi, “Hôm nay ngươi cũng nhìn thấy nãi nãi đối xử với cha ta như thế nào… Tứ thúc ở nhà này nắm quyền hết thảy, cha mẹ ta lạikhôngcó bản lĩnh, chỉ khi nãi nãi thương ta, ta hiếu thuận với người, sau này mới có thể gả cho người tốt.”
Từ giữa thu, tứ thẩm Lư thịđãbắt đầu thu xếp việc hôn nhân cho Phó Nguyệt, tứ thúc có tiền, người muốn cưới Phó Nguyệt cũngkhôngít, nhưng tứ thẩm khinh thường, muốn vị hôn phu của Nguyệt tỷ nhi phải làmộtngười đọc sách. Nghenóitứ thẩm vừa ý Tô Đồng.
Nàng chỉnhỏhơn tỷ tỷmộttuổi nhưng vẫn chưa có tới ai hỏi nàng.
Phó Quế càng nghĩ càng bực mình, đóng mạnh hộp đồ thêu.
Cha mẹ vô dụng, chỉ có thể trách nàngkhôngmay mắn. Gả chồng lại là chuyện đạisựcả đời, nàng nhất định phải tìm đượcmộtngười chồng có bản lĩnh, về sau mới có thể ngẩng mặt nhìn đời.
oOo​Ngày hôm sau trời nắng.
Khi Phó Vânanhthức dậy, ngoài cửa sổ làmộtmảnh sáng chói lòa. Mặt trờiđãlên cao, ánh nắng xuyên qua lớp giấy dántrêncửa sổ, chiếu vào tấm bình phong, tạo thành bóng sáng lung linh.
Phó Vân Khải, Phó Vân Thái, Phó Quế và Phó Nguyệt đềuđicùng với nha hoàn đến viện của lão thái thái đắp người tuyết, chơi ném tuyết.mộtlúc sau, mấy đứa trẻ trong viện đứa nào cũng quần áo xộc xệch, đầu đầy tuyết trắng, tiếng kêu, tiếng hét, tiếng cười đùa vang lên hết đợt này đến đợt khác. Nàngnóinàng sợ lạnh,khôngtham gia hỗn chiến với các đường huynh đường tỷ. Ra khỏi viện của lão thái thái, nàngđitìm Phó tứ lão gia.
Phó tứ lão gia cũng vừa mới dậy,đangnằm nghỉ ngơitrênsập, bóc quýt ăn,mộtchân gác lên bàn bên cạnh. Nghe thấy nha hoàn thông báo cháugáitới gặp, ông vội vàng ngồi dậy, chỉnh lại quần áo, ngồi ngay ngắn chờ nàng.
Phó Vânanhđitheo A Kim vào phòng, chào hỏi Phó tứ lão gia, cảm ơn ôngđãđưa đồ ăn qua cho nàng, rồinóivới ông chuyện làm khăn lưới.
Phó tứ lão gia mặt mày biến sắc, “anhtỷ nhi, con có chuyện gì tủi thân sao? Hay là ainóivới con điều gìkhônghay? Đừng sợ,nóivới tứ thúc, tứ thúc giúp con xử lý!”
Lúc ông nghiêm túckhôngcười như vậy trông cũng hơi đáng sợ.
Nha hoàn, bà tử trong phòng đều cúi đầu, im phăng phắc.
“Mọi người trong nhà đều đối xử tốt với mẹ con con.” Phó Vânanhlắc đầu, tiến lên, xắn tay áo rótmộtly trà nóng cho Phó tứ lão gia, “Tứ thúc, mẹ conkhôngchịu ngồi yên, làm việcmộtchút bà mới thoải mái được, thúc yên tâm, làm khăn lưới là việcnhẹnhàng, mẹ con cũngkhôngvất vả.”
Phó tứ lão gia chăm chú nhìn nàngmộtlúc lâu, biết trong nhàkhôngcó ai bắt nạt nàng, thở dài, “Cũng được, tứ thúc giúp con che giấu,sẽkhôngkhiến mẹ con khó xử.”
Phó Vânanhmỉm cười, “Tứ thúc, chuyện ngày hôm qua các bá bá, thúc công trong tộc bàn bạc ồn áo đến vậy, sau này còn định tiếp tục làm hay sao ạ?”
Phó tứ lão gia vỗ vỗ mép sập, ý bảo nàng ngồi, bócmộtquả quýtđãđược nha hoàn hơ cho nóng lên cho nàng ăn, “Vẫn chưa làm, chờ sang năm lại bàn tiếp.”
Phó Vânanhtrèo lên sập, đôi chây gầy yếu xếp lại ngay ngắn ở mép sập, nghiêm túcnói: “Tứ thúc, con cũng hiểu chuyện lập đền thờ.”
Phó tứ lão gia dừng tay, nhìn đôi chânnhỏcủa nàng. Nàng cònnhỏnhư thế, ngồitrênsập mà chânkhôngchạm đất mànóichuyện còn nghiêm túc hơn cả người lớn, bật cười: “Tốt, connóithử xem lập đền thờthìsau đósẽnhư thế nào?”
“Nhà ai lập đền thờ, về sau người khácsẽkhôngdám gả congáinhà họ nữa…” Phó Vânanhnhận quả quýt Phó tứ lão gia đưa, ăn từng múimột, từ từnói, “Con ở Cam Châu cũng từng thấy đèn thờ. Lý gia ở đó lập đền thờ, mọi người đều muốn cưới được tiểu thư nhà họ nhưng mà người dân xung quanh lạikhôngai muốn kết thân với thiếu gia nhà họ nữa, người tanóisợ rằng gả qua đó rồi sợ congáisẽchịu khổ. Về sau Lý gia đành phải chọn con dâu ở nơi khác tới… Ngày đó nhà họ tổ chức lễ cưới, mẹ con sang giúp đỡ việc bếp núc, khi trở về cònnóitân nương khóc nhiều lắm, người thân của tân nương cũng khóc.”
Thiếu gia Lý gia bị bệnh lao, lúc bái đường còn bị ngất, phải nhờ đến huynh đệ thay thếhắnlàm lễ mới hoàn thành. Gia phong của Lý gia rất nghiêm, phụ nữ gả vào rồi nhất định phải thủ tiết cho người chồngđãchết cả đời, tân nương nhìn thấy chồng mình thở hổn hển, có thể rađibất cứ lúc nào nên khóc chếtđisống lại.
Mấyanhem Lý gia đều phải cưới vợ từ nơi khác.
Nghe nàngnóixong, Phó lão gia khẽ cau mày lại, thầm nghĩ: Nếu Phó gia thựcsựcó thể xin lập đền thờ… Danh tiếng có vẻ hay ho lắm nhưng mà thực tế nào có được lợi lộc gì, tiền lập đền thờ còn phải lấy từ trong tộc… Cómộtcái đền thờ nằm đó, về sau mấy vị tộc lão có thể quang minh chính đại can thiệp vào chuyện hôn nhân gả cưới của các chi khác trong tộc. Nhà người ta có chồng qua đờiđãlà bất hạnh lắm rồi, lẽ nào người vợ còn bị ép thủ tiết hay sao?
Những phụ nữđãcó con thủ tiếtđãđành, đó là người ta tử tế, người trong tộc có trách nhiệm tôn trọng, nuôi ăn nuôi uống. Nếu người takhôngmuốn, cũng đâu có vấn đề gì, làm quả phụ nào có phải việc thoải mái gì.
khôngđược, cái đền thờ nàykhôngthể lập. Chuyện hôn nhân của congái, con trai ôngkhôngđến lượt người trong tộc can thiệp!
Phó tứ lão gia quyết định thế, xoa đầu Phó Vânanh, “anhtỷ nhi ngoan lắm, tứ thúc có việc phải ra ngoàimộtchuyến, để A Kim chơi với con đượckhông?”
Phó Vânanhnhảy xuống sập, cung kính tiễn Phó tứ lão gia ra ngoài.
Nàngkhôngđoán ra nguyên nhân Phó Vân Chương phản đối lập đền thờ nhưng nếu mục đích giống nhauthìnguyên nhân cũngkhôngcần phải tìm hiểu làm gì. Nàng muốn tìmmộtngười giúp đỡ Phó Vân Chương, phá vỡ cái ý định lập đền thờ, như thếthìnhững người thựcsựđược lợisẽlà nhữngcôcon dâu yếu thế và các tiểu thư của Phó gia, trong đó bao gồm cả Hàn thị. Hơn nữa, nếu tứ thúc công khai phản đối việc lập đền thờthìcó thể gia tăng thiện cảm của vị cử nhân trẻ tuổi kia với ông.
Cử nhân có thể làm quan, tuy rằngkhôngphải quan lớn, nhưng đối vớimộtnhà bình thường như Phó gia, cómộtngười có thểnóichuyện được với quan phủ làđãgiúp họ tránh đượckhôngít phiền toái.
Tứ thúc là người làm ăn, Phó Vân Chương là chỗ dựa lớn cho ông, đáng tiếc quan hệ hai nhàkhôngsâu.
Giữa lúc tứ cố vô thân,khôngai giúp đỡ, bỗng có người nguyện đứng về phe mình, cùng mình đấu tranh với dòng tộc, Phó Vân Chương chắc chắnsẽnợ tứ thúcmộtân tình.
Lời tác giả
Hạng Thác: Thần đồng thời Xuân Thu, người nước Lỗ.