Hai ngày sau, thuyền khởi hành theo kế hoạch.
Phó Nguyệt áp dụng biện pháp Phó Quế dạy,đitìm Phó tứ lão gia làm nũng.
Congáilớn từ trước đến nay ítnói, chẳng mấy khi xin cha cái gì nên Phó tứ lão gia cũngkhôngnỡ từ chối, quyết địnhkhôngchỉ Phó Nguyệt và Phó Quế được theo ông tới phủ Võ Xương ngay cả Phó Vân Khải và Phó Vân Thái vốnđangbị phạt sau lần gây họa hôm trước cũng được phépđi.
Hai tên nhóc mừng phát điên, vừa nghe được tin nàyđãvội vàng thúc giục nha hoàn chuẩn bị đồ đạc.
Cứ như thể vừa uống thuốc tiên, Phó Vân Khải khỏi bệnh ngay lập tức.
Đại Ngô thị và Lư thị cũng đoán rahắngiả bệnh nhưng cũngkhôngvạch trần, chỉ nhắc nhở ma ma nhớ mang theo thuốc mỡ để bôi thêm chohắn.
Ngày xuất phát, thời tiết đẹp, sau khi ăn sáng và chào từ biệt người nhà xong, Phó tứ lão gia dẫn các con các cháu lên thuyền.
Phó Vân Chươngđãtới từ trước, khi đóđangngồi sau bàn trong khoang thuyền đọc tập văn mẫu, nghe thấy tiếng cườinóivọng lại mới lên boongnóichuyện với Phó tứ lão gia.
Sau mấy câu chào hỏi và hỏi thăm sức khỏe, Phó Vân Chương ra lệnh xuất phát.
Phó gia lần này cómộtchiếc thuyền lớn, ba chiếc thuyền nhỡ, bốn chiếc thuyềnnhỏ, tổng cộng tám chiếc thuyền cùng nhau thuận gió giương buồm, hướng về phía lòng sông rộng lớn,đithẳng về phía bắc
Giờđãlà cuối hạ, hai bên bờ sông, lau sậy trải dài, có những khúc dài tới mười dặmkhôngdứt. Xa xa là những dãy núi nhấp nhô, dáng hình núi đáhiệnlênrõràng dưới ánh sáng mặt trời xán lạn, trông nhưmộtbức tranh thủy mặc cực lớn mà trong đó trời cao vạn dặm cũng chỉ làmộtmảnh giấy trắng.
Non xanh nước biếc, cảnh đẹp đến nao lòng.
Phó Nguyệt và Phó Quếnóicho cùng tuổi vẫn cònnhỏ, lần đầu tiênđichơi xa màkhôngcó Lư thịđicùng nên cực kỳ kích động, nhìn cái gì cũng thấy thú vị, bám lấy Phó tứ lão gia hỏi han hết cái này đến cái khác.
Phó tứ lão gia gật đầu mỉm cười, kiên nhẫn kể cho hai người nghe về những chuyện ông từng tai nghe mắt thấy, bờ sông này, dãy núi kia, sơn cốc tĩnh mịch nọ, kể cho họ nghe về nguồn gốc tên gọi của châu chuyện, thôn trang, chùa chiềntrênnúi. Thi thoảng ông còn kể mấy câu chuyện cười vô thưởng vô phạt, Phó Nguyệt, Phó Quế và Phó Vân Khải, Phó Vân Thái đều bị lôi cuốn, tiếng cười vang lênkhôngngớt.
Phó Vânanhmới lành bệnh chưa lâu, Phó tứ lão gia lo nàngkhôngchịu nổiđilại vất vả,khôngcho nàng ở bên ngoài quá lâu, giục nàng vào khoang nghỉ ngơi.
Nàng vângmộttiếng rồi xoay người trở về khoang thuyền. Khi trướcđitừ Cam Châu về Hồ Quảng mất cả mấy tháng, màn trời chiếu đất,đilại mệt nhọc, dù là ngồi xe hay ngồi thuyền nàng cũngđãkinh qua cả.
Đối với Phương Tuế và Chu Viêm, đây lại là lần đầu tiên họ đượcđimộtchiếc thuyền lớn như thế nên say sưa ngắm nhìn cảnh vật hai bên bờ sông. Tuy vậy, thấy nàng đứng dậy, hai nha hoàn vẫnkhônghề do dự, theo chân nàng xuống khoang thuyền.
đingang qua khoang của Phó Vân Chương, Phó Vânanhdừng bước, gõ cửa: “Nhị ca?”
Bên trong phát ra tiếng lạch cạch, Liên Xác mở cửa, tươi cười mời nàng và nha hoàn vào trong.
“Sao lại xuống đây thế này?”
Phó Vân Chươngkhôngngẩng đầu lên, tay cầm bút,đangghi chú bên lề tập văn mẫu, mỉm cười hỏi.
“Tứ thúc bảo muội vừa lành bệnh,khôngđược bêu nắng.”
Phó Vânanhđitới bên cạnh bàn, bám vào cạnh bàn kiễng chân đọc chữ ghitrêntập văn mẫu,trênđó chắc chắn có tên và quê quán tác giả, hóa ra Phó Vân Chươngđangđọc bài thi Đề đốc Học chính Diêu Văn Đạt từng viết năm ông ta đỗ Trạng nguyên.
Đề bài là “Quân tử hiền kì hiền nhi thân kì thân” trích trong đoạn: “Thi vân: “Ô hô, tiền vương bất vong.” Quân tử hiền kì hiền nhi thân kì thân, tiểu nhân nhạc kì nhạc nhi lợi kì lợi. Thử dĩ nhất thế bất vong dã.” trong sách “Đại Học”. [1]
[1] Dịch nghĩa: Kinh thinói”Hỡi ô! Những bậc vua đời trước, người takhôngquên”. Người quân tử ca ngợi các thánh vương đời trước tôn trọng những người hiền,yêumến người thân của mình; kẻ tiểu nhân (cũng nhờ công đức của thánh vương đời trước) mà được vui hưởng niềm vui, được thụ hưởng điều lợi, vì thế người ta đời đờikhôngquên. (Bản dịch nghĩa lấy từ sách Đại Học của dịch giả Phan Văn Các)
Đề bài loại văn giải đề này nhất thiết phải được trích từ Tứ thư Ngũ kinh.
Bởi vậy, khi học sinh làm loại văn này, khi giải thích cũng chỉ có thể căn cứ vào cách chú giải của Chu Hi hoặc các học giả theo trường phái lý học khác,khôngthể tự phát triển giải thích của bản thân. Hơn nữa, ngay cả đoạn đứng ở vị trí của bậc thánh nhân để giải thích cũng phải dùng ngôi thứ nhất.
Viết loại văn này cần tuân thủ nghiêm khắc cấu trúc của bài, đầu tiên là phần mở đầu, hay còn gọi là phá đề, thừa đề, khởi giảng.
Khởi đầu là phá đề, dùng hai ba câu giới thiệu và giải thích ý nghĩa của đề bài.
Tiếp theo đó là thừa đề, trong vòng ba câu phải thuyết minh, bổ sung, mở rộng ý nghĩa của đề bài.
Nguyên đề nêurõmục đích của đề bài.
Sau đó làmộtđoạn khởi giảng, bắt đầuđivào trình bày và phân tích đề mục, đưa ra những góc nhìn và chú giải của tiền nhân về vấn đề này, từ đó dẫn vào phần chính.
Tiếp nữa mới là phần chính của bài văn,đisâu vào việc trình bày và phân tích quan điểm của mình về đề bài. Phần chính này bao gồm bốn đoạn, mỗi đoạn hai vế song song đối nhau. Bốn đoạn này gồm có: đề cổ (hay còn gọi là khởi cổ), trung cổ, hậu cổ, thúc cổ. Mỗi phần lại có hai vế gọi là xuất cổ và đối cổ, đối ngẫu nghiêm ngặt, khai, thừa, chuyển, hợp, cấu trúc phải đăng đối cả về bằng trắc và về ngữ nghĩa, bài văn có tổng cộng tám vế nên mới gọi loại văn này “bát cổ văn”.
Phần cuối cùng gọi là tiểu kết, dùng để tổng kết, khái quát lại ý nghĩa của toàn bài. Tiểu kết có thể nhắc lại hoặc mở rộng ý nghĩa của đề bài.
Bát cổ văn có cấu trúcrõràng, được chia thành các đoạn như sau:
Phá đề: Giải nghĩa đề, thuyết minh chủ đề, ba đến bốn câu.
Thừa đề: Mở rộng ý nghĩa của đề, dùng để chuyển tiếp, ba đến bốn câu.
Nguyên đề: Chỉ ra nguyên nhân, mục đích thánh nhân đề cập đến câu trích được nêu trong đề, năm đến sáu câu.
Đoạn khởi giảng: Đặt mình vào vị trí của bậc thánh hiền để giảng giải, thuyết minh ý nghĩa của đề, bảy đến tám câu.
Đề cổ, vế xuất cổ: Khoảng sáu câu.
Đề cổ, vế đối cổ: Có cấu trúc đối ngẫu với vế trước.
Trung cổ, vế xuất cổ: Phần nghị luận trung tâm của bài văn, khoảng bảy đến tám câu, trường hợp dài nhất có khi lên tới hơn hai mươi câu.
Trung cổ, vế đối cổ: Có cấu trúc đối ngẫu với vế trước.
Hậu cổ, vế xuất cổ: Nếu trung cổ dàithìhậu cổ ngắn, trung cổ ngắnthìhậu cổ phải dài. Tổng kết ý nghĩa toàn đề.
Hậu cổ, vế đối cổ: Có cấu trúc đối ngẫu với vế trước
Thúc cổ, vế xuất cổ: Nhấn mạnh lại phần trung cổ, bổ sung cho phần hậu cổ, khoảng năm câu,khôngvượt quá tam câu.
Thúc cổ, vế đối cổ: Có cấu trúc đối ngẫu với vế trước.
Tiểu kết.
Toàn bộ đoạn trích chứa câu “Quân tử hiền kì hiền” nàynóivề Chu Văn Vương làm cho người takhôngthể nào quên, ông tôn kính trọng dụng người hiền tài, quan tâm đến những người xung quanh, dân chúng bởi vậy nên đều vui mừng, được hưởng lợi từ những quyết sách của ông, đây là chính là nguyên nhân nhân khiến người người cả đờikhôngquên ơn Chu Văn Vương.
“Tứ thư tập chú”đãcó chú giải cho những câu này như sau: “Bậc quân đời trước cốt tại tân dân, chỉ ư chí thiện, có thể khiến thiên hạ đời sau, nhưmộtlẽ dĩ nhiên, ghi nhớ đời đời,khôngbởi chuyệnđãqua từ lâu mà quên được.” [2]
[2] Ba cương lĩnh của Đại học bao gồm: Minh minh đức (làm sáng cái đức sáng của chính mình), Tân dân (làm mới cho dân, theo Chu Hi, “tân tức là bỏ cái cũ, ýnóiđãtự mình làm sáng tỏ cái đức sáng của mình, lại phải nên suy ra đến người khác, khiến họ cũng có thể bỏ được vết nhơ nhiễm phải từ trước”), Chỉ ư chí thiện (an trụ ở nơi chí thiện, chí thiện là đạo đức hoàn mỹ, “là tột đỉnh của cái lý đương nhiên, cái lẽ việc phải như vậy”). Ba cương lĩnh này được cụ thể hóa bằng 8 điều mục: cách vật (tiếp nhận và nhận thứcsựvật), tri trí (đạt tri thức vềsựvật), thành ý (làm cho ý của mình thành thực), chính tâm, làm cho tâm của mình được trung chính), tu thân (tu sửa thân mình), tề gia (sắp xếp mọi việc cho gia đình hài hòa), trị quốc (khiến cho nước được an trị), bình thiên hạ (khiến cho thiên hạ được yên bình). Trong đó, minh minh đức ứng với cách vật, tri trí, thành ý, chính tâm và tu thân; tân dân ứng với tề gia và trị quốc; chỉ ư chí thiện ứng với bình thiên hạ. (Tổng hợp từ Đại học, bản dịch của Phan Văn Các và wikipedia). Ở đâynóivề bậc quân vương nên cũng tập trung vào tân dân (trị quốc) và chỉ ư chí thiện (bình thiên hạ).
Bài văn của Diêu Văn đạt dùng ý chú giải này để phá đề “Dựa vàosựghi nhớ của người đời sau mà hiểu được cái đức tân dân của bậc quân vương đời trước. Lời nàyđãnóilên vai trò của tân dân trong chỉ ư chí thiện”, chỉmộtcâuđãgiải thích được ý nghĩa của đề bài, lấy “chí thiện” làm trung tâm để lý giải.
Bài viết đơn giảnrõràng, súc tính, cách phá đề vừa tinh tế lại vừa chuẩn xác.
Trong bài viết có nhiều trích dẫn trong “Tứ thư tập chú”, sắp xếp hợp lý, luận chứng quan điểmrõràng, cuối cùng lấy câu “khôngbởi chuyệnđãqua từ lâu mà quên được” từng được nhắc đến ở đoạn đầu, áp dụng phương thức đầu cuối tương ứng để chốt lại toàn bài.
nóitóm lại, văn giải đề của Diêu Văn Đạt tuy dùng nhiều trích dẫn nguyên văn nhưng lại hoàn toànkhôngtạo cảm giác bị rập khuôn, gò ép mà hoài cổ thanh nhã, câu chữ ngắn gọn, sử dụng linh hoạt trích dẫn về chú giải và chú thích kinh thư thểhiệnông ta thấu hiển những kinh thư của cổ nhân.
Đây làmộttác phẩm xuất sắc hiếm có.
Năm ấy bài viết này được các quan chỉ khảo nhất trí cho điểm cao, sau tới thi đình, ông ta đối đáp trôi chảy nên đỗ Trạng nguyên.
Đáng tiếc ông ta lạikhôngđược may mắn cho lắm, bị Thám hoa Thôi Nam Hiên cướp mấtsựchú ý của Tiên đế, về sau con đường làm quan cũngkhôngthông thuận.
oOo​
“Muội cảm thấy bài văn giải đề này thế nào?”
Qua khóe mắt, Phó Vân Chương nhìn thấy Phó Vânanhđangđứng cạnh mình, mắt nhìn chằm chằm tập văn mẫu, mày nơi nhíu, có vẻ nhưđangnghiêm túc suy nghĩ cái gì nên hỏi.
“Văn của Trạng nguyên đương nhiên là phải hay rồi.”
Phó Vânanhthuận miệng đáp.
“Muội nghe Khổng tứ canói, Diêu học đài là Trạng nguyên.”
Nàng tự nhiên nhớ ra, mặtkhôngđổi sắc, bổ sungmộtcâu.
Phó Vân Chương nhướn mày nhưng cũngkhônghỏi tiếp nữa.
“Nhị ca, lần nàyđiphủ Võ Xương, có phải huynh địnhđibái phỏng Diêu học đàikhông?”
“Ừ.”
Phó Vân Chương gật đầu,mộtlát sau lại cười, “Trước đây ta cũngđãtừng gặp Diêu học đài.”
Phó Vânanhhơi nhướn mày, nhìn ngắm Phó Vân Chươngmộthồi, lòng chợt hiểu ra.
Thảo nào Diêu Văn Đạt năm lần bảy lượt châm chọc, làm Phó Vân Chương khó xử, hóa ra là vậy. Cả đời này người Diêu Văn Đạt hận nhất chắc chắn là Thôi Nam Hiên. Phó Văn Chương tuổi trẻ tuấn tú, còn trẻ như thế màđãđỗ cử nhân. Diêu Văn Đạt tuổi già sức yếu,đicòn phải chống gậy, nhìn thấy y vẫn chưa đến tuổi trưởng thành màđãcó danh tiếng, khí độ tao nhã thong dong, lại cònnóigiọng Hồ Quảng, làm sao có thểkhônggiật mình nhớ tới Thôi Nam Hiên.
khôngphải Phó Vân Chương viết vănkhôngtốt mà là bị tai bay vạ gió.
Nàng trầm ngâmmộtlúc rồi từ từnói: “Nhị ca, Khổng tứ canóiDiêu học đài và Lễ Bộ thị lang Thôi đại nhân như nước với lửa, khi nào huynh gặp Diêu học đài, huynh nhớ tỏ ra mìnhkhôngliên quan gì đến Thôi đại nhân,nóikhôngchừng Diêu học đàisẽkhôngsoi mói huynh nữa.”
Khinóira mấy chữ “Thôi đại nhân”, nàngkhôngngập ngừng, mấy chữ ấy tựa như sương sớm lăntrênlá cỏ, vụt qua đầu lưỡi nàng, trôi chảy đếnkhôngngờ.
Phó Vân Chương đưa tay xoa đầu nàng, “Khổng tứ còn dạy muội cơ à?”
Khổng tú tài là người biết người biết ta, với khả năng củahắn, thi hương thêm vài lần nữa có khi cũngsẽcó ngày may mắn có được cái danh cử nhân nhưng mà cũng chỉ đến thế thôi. Nhàhắncũngkhôngphải giàu có gì,khôngcó khả năng chi tiền chohắnthi tiếp, thế làhắnquyết định từ bỏ con đường làm quan, tập trung tìm hiểu chuyện xã giao chốn quan trường.
Phó Vânanhđoán mục tiêu của Khổng tú tài rất có thể là trở thành môn khách của Phó Vân Chương trong tương lai.
Đối với tiến sĩ, chuyện tuyển chọn quan có quy định nghiêm ngặt về hộ tịch,khôngthể về quê làm quan, bắt buộc phảiđivùng khác nhậm chức. Cường long bất áp địa đầu xà [3], vậy nên khi những vị quan này tớimộtđịa phương mới, đa phầnsẽđưa theo môn khách phụ tá mình tín nhiệm, những người này thường là đồng hương với vị quan kia nên thân thiết hơn nhiều, cũngsẽđược vị quan kia nể trọng hơn nhiều so với phụ tá ở địa phương mới.
[3] Rồng dẫu có mạnh cũng chưa chắcđãthắng được đám rắn tại hang ổ của nó. Tiếng Việt có nhiều câu tương tự nhưngkhôngcó câu nào hoàn toàn đồng nghĩa.
Khổng tú tài thường xuyên giúp Phó Vân Chương xử lý mấy việc xã giao, lo lắng trước sau, là người chịu khó hỏi thăm tin tức, liên lạctrêndưới, giao hảo với học quan, thầy dạy, thực tếđãlà môn khách đầu tiên của Phó Vân Chương rồi.
hắnbiết mìnhkhôngthể làm quan nên cũngkhôngphải sống gò ép,khôngnhìn Phó Vânanhbằng ánh mắt khác thường.
Có vài lầnhắnđến Lâm Lang Sơn Phòng mượn sách, Liên Xác và mấy nha hoàn đềukhôngbiết chữ nênkhôngbiết sáchhắnmuốn mượn nằm chỗ nào, tìm mãi vẫnkhôngthấy. Phó Vânanhtừng sắp xếp lại thư phòng cho Phó Vân Chương nênkhôngcần nghĩ cũng biết cuốn sách đó ở đâu.
Khổng tú tài thấy thế liền trêu chọc nàng, đố nàng đọc thuộc lòng Tứ thư rồi pháthiệnra nàng có thể đọc đượcthậtnên vô cùng kinh ngạc. Từ đó,hắnkhôngcòn dùng giọng điệu dỗ dành trẻ con đểnóichuyện với nàng nữa.
Khổng tú tài kể cho nàng nghe rất nhiều tin đồn ở chốn quan trường.
Nào là họ hàng nhà Thẩm các lão làm xằng làm bậy, quan viên địa phương muốn lấy lòng Thẩm các lão nên ra sức bao che, bị ngôn quan dâng tấu lên Hoàng thượng, cuối cùng người nhà Thẩm các lão vẫn chẳng làm sao, ngôn quan kia lại bị bãi miễn.
Nào là Diêu học đài lòng dạ hẹp hòi, thù dai như đỉa. Mấy chục năm trước ở quê cómộtvị hương lão đắc tội với ông ta. Ngày ông ta về quê tế tổ sau khi đỗ Trạng nguyên, tri huyện địa phương, tộc lão và con cháu Diêu gia tổng cộng mấy trăm người tụ tậptrênđường lớn dẫn vào huyện, chờ suốt cả buổi dưới ngày trời nắng, chờ đến đầu váng mắt hoa nhưng cũngkhôngthấy Trạng nguyên đâu. Sau khi tìm người nghe ngóng họ mới vỡ lẽ ra Trạng nguyênđãsai tiểu tốt đổi sangđiđường khác, nhất nhất phảiđiqua mộ cái vị hương lãođãchết từ hai mươi mấy năm trước kia khua chiêng gõ trống diễu vài vòng để cho vị hương lão đó biết Diên Văn Đạt đỗ Trạng nguyên rồi đây này!
…
Những chuyện như thế, Phó Vânanhđãnghe nhiều rồi.
“Ai dạy mà chẳng được, dùng được là được rồi.”
Thấy Phó Vân Chươngđãdừng bút, Phó Vânanhđitới bên cửa sổ rótmộtly trà hồ đào bưng qua cho y, chậm rãinói.thậtra chỉ cần Phó Vân Chươngnóixấu Thôi Nam Hiên mấy câu trước mặt Diêu Văn Đạt là ổn nhưng tính cách Phó Vân Chương như thế, chắckhôngnóixấu sau lưng người ta được.
Nhất là y còn rất tôn trọng Thôi Nam Hiên. Lúc nàng dọn dẹp thư phòng cho y còn nhìn thấymộttập văn của Thôi Nam Hiên.
“Diêu học đài tuykhôngxấu nhưng lại quá cố chấp. Ông ta thấy ta thế nào là chuyện của ông ta, ép buộc quá có để làm gì đâu.”
Phó Vân Chương nhấpmộtngụm trà, cười nhàn nhạt, “Tùy ông tađi.”
Phó Vânanhcũng đoán được ysẽtrả lời như vậy, nhìn y có vẻ ôn hòa nhưng bản chất bên trong lại ngang ngạnh.
Nang suy nghịmộthồi, lại hỏi: “Nhị ca, Diêu học đài là người Nam Trực Lệ, ông ta có phải đời sau của Diêu Quảng Hiếukhông?”
Diêu Quảng Hiếu, từ thưở thiếu niênđãxuất gia, pháp danh Đạo Diễn, Thành Tổ ban cho tên là Quảng Hiếu, phụ tá Thành Tổ dành được chiến thắng trong chiến dịch Tĩnh Nạn, nhờ đó đoạt được ngôi vị hoàng đế nên rất được Thành Tổ tín nhiệm, có “Đào hư tử tập” lưu truyền hậu thế.
“Diêu Quảng Hiếu?” Phó Vân Chương sửng sốt, kiên nhẫn giải thích với nàng: “Diêu Quảng Hiếu là người Nam Trực Lệ, phủ Tô Châu, quê Diêu học đài cũng ở Nam Trực Lệ nhưng lại cách phủ Tô Châu mấy trăm dặm,khôngphải cùng tộc với Diêu Quảng Hiếu.”
Phó Vânanhvẫn tiếp: “Nhưng mà Khổng tứ ca lạinóivới muội Diêu học đài vẫn thường tự nhận mình là người trong tộc Diêu Quảng Hiếu.”
“Diêu gia là tộc lớn, đông người, trải ra nhiều nơi nên Diêu học đài mới có thểnóinhư thế, cũngkhôngthể nào chắc chắn là cùng chi với Diêu gia ở phủ Tô Châu. Ví dụ nhưmộtngười họ Vươngnóimình vốn có nguồn gốc là tộc Vương thị ở Thái Nguyên, chắc gìđãlà người Thái Nguyên.” Phó Vân Chương đặt chén trà xuốngnói.
Phó Vânanhim lặng để ynóihết lời, lơ đãng đề xuất: “Diêu học đàiđãsùng bái Diêu Quảng Hiếu như thế, nhị ca, sao huynhkhôngthử tìm hiểu văn phong của Diêu Quảng Hiếu xem sao?”
Đừng đọc văn mẫu của Diêu Văn Đạt nữa, ông ta thích loại văn dạt dào cảm xúc cơ.
“Sao tự nhiên muội lại nghĩ thế?”
Phó Vân Chươngđãquen với việc nàngsẽnóinhững điều khiến người ta phải giật mình nên thấy nàng đổi đề tài nhanh như vậy cũngkhôngđến nỗi trở taykhôngkịp, trả lời nàng, “Diêu Quảng Hiếu hiểu thuậtâmdương, bản thân ông ta hừng hực khí thế, văn phong cũng rất táo bạo, người khác chỉ có thể bắt chước cấu trúc bài viết của ông ta chứ học thế nào cũngkhônghọc nổi khí khái trong đó.”
Điều này cũng đúng, Phó Vân Chương cũng có thói quen sử dụng câu từ của riêng mình, y có thể bắt chước phong cách của Diêu Văn Đạt nhưng Diêu Quảng Hiếu, từ con người đến văn phong đều quá khác biệt với y, tự nhiênđibắt chướcthìchưa chắcđãcó thể lấy lòng Diêu Văn Đạt. Bắt chướckhôngxong có khi còn hỏng việc.
Phó Vânanhngẩn ra hồi lâu bỗng hiểu ra,điđường tắt có thể đạt đến cái lợi trước mắt nhưngkhôngthể vì ham lợi mà đâm đầu vào ngõ cụt.
Nàng suy nghĩ quá đơn giản rồi.
“Nhị ca, muội hiểu rồi.” Nàng khẽnói.
Phó Vân Chương cũngkhônghỏi nàng vừa hiểu ra cái gì, mỉm cười gật đầu. Tốc độ học tập của nàng còn nhanh hơn nhiều so với y dự đoán, giống như vùimộthạt giống vào trong đất ẩm rồi tận mắt nhìn nó nảy mầm đâm rễ lên lá non. Giờ nàngđangcầnthậtnhiều ánh sáng mặt trời, nhưng cũng cần có mưa có gió, trải qua trải nghiệm của sương gió, rễ cây mới đâm sâu được.
Chỉ làkhôngbiết nàng có chịu đựng được haykhông.
oOo​
trênboongđangtràn ngập tiếng cườinói,mộtlúc sau, Vương thẩm bước tới mời cả nhà xuống khoang thuyền ăn cơm.
Phó Vân Khải và Phó Vân Tháiđangchơi hăng, chạy xuống bếp tìm bà tử nhờ lấy giúp mấy con cá trắm đen và bếp than hồngđangcháy đượm, muốn tự nướng cá ăn. Phó Quế, Phó Nguyệt đứng bên cạnh xem haianhem xát muối lên thân cáđãđánh vẩy sạchsẽ.
Phó tứ lão gia chiều trẻ con nên cũng để mấy đứa muốn làm gìthìlàm,đixuống khoang tìm Phó Vân Chương, định mời y uống rượu.
Vừa vào tới cửa, ôngđãnhìn thấy Phó Vân Chương ngồi bên bàn viết chữ, Phó Vânanhngồitrênghế cạnh cửa sổ, trong tay cầmmộtquyển sách chăm chú đọc,mộtlớnmộtnhỏđều rất tập trung.
Mấy nha hoàn và gã sai vặt ngồi dưới đất, người thêu thùa, kẻ đan mũ rơm, ai làm việc của người đó,khôngainóichuyện, cả phòng im phăng phắc.
Ông ngại làm phiền nên lạiđira.
Trở lại boong, nhìn thấy Phó Vân Khải và Phó Vân Tháiđangphồng mang trợn mắt thổi bếp lò, tà áođãgiắt vào cạp quần, ông tự nhiên thấy ngứa mắt.
Phó tứ lão gia cuối cùng cũng hiểu vì sao từ ngày Phó Vânanhbắt đầuđihọc, Tôn tiên sinh lại trở nên khó tính, hay bực mình như thế.
Trước kiakhôngcó ai để so sánh, cũngkhôngthấy có vấn đề gì, Phó Vân Chương quá ưu tú,khôngdám đem ra so, hơn nữa y cũng lớn hơn hai đứa kia mấy tuổi.
Nhưnganhtỷ nhi cònnhỏhơn hai thằnganhcon bé mà!
Cứ coi nhưanhtỷ nhi tảo tuệ [4]đi,khôngso sánh con bé với chúng nó nữa… Thế còn Tô Đồngthìsao? Tô Đồng cũng chẳng lớn hơn Khải ca nhi và Thái ca nhi bao nhiêu…
[4] Từnhỏhiểu biết hơn người, gần giống như thần đồng.
Phó tứ lão gia hừmộttiếng, xoay người về khoang.
Thôithìkhuất mắt trông coi.
Đêm nay thuyền của bọn họ đậu lại ởmộtbến tàu.trênsông giónhẹsóng yên, thực ra có thểđicả đêm, vậy có thể đến phủ Võ Xương trước hừng đông, nhưngtrêntàu lại có mấy đứa trẻ, hơn nữa lần nàyđichơi là chính,khôngvội vàng gì, Phó tứ lão gia liền quyết định dừng lạimộtđêm rồiđitiếp sau.
Bến tàukhôngchỉ có thuyền nhà bọn họ, còn có thuyền của vài nhà khác.
Chờ thuyền dừng hẳn, Phó tứ lão gia và Phó Vân Chương gặp gỡ chủ nhân các thuyền xung quanh, hỏi tên hỏi tuổi, hỏi thăm sức khỏemộthồi.
Trong khi người lớnđixã giao, đám trẻ con chơi cảmộtngàyđãthấm mệt nên ăn cơm xong phải chuẩn bịđingủ luôn.
Phó Nguyệt, Phó Quế và Phó Vânanhngủ chungmộtgian phòng, ma ma, nha hoàn như sắp ra trận, chia nhau túc trực ở trước khoang thuyền, cả đêmkhôngngủ.
Phó Nguyệt tò mò, “trênthuyền toàn người nhà mình, người khác có vào được đâu, tại sao mấy ma ma lại thức trắng đêm canh gác làm gì?”
Phó Quế cười ha ha, tung chăn ngồi dậy,thìthào, “Muội nghe Liễu bà tử dưới bếp kể chuyện này…”
Nàng từ từ kể câu chuyện đó: Trước kia ở huyện Hoàng Châu, Trịnh gia cómộttiểu nương tửđinơi khác với cha mẹ, ban đêm ngủ ởtrênthuyền. Đêm ấy,trênmộtchiếc thuyền khác cũng đậu ở bến, cómộtvị công tử Thẩm gia. Vị công tử này nhìn thấy tiểu nương tử Trịnh gia vô cùng xinh đẹp liền đem lòng ái mộ, nhân dịp hai chiếc thuyền đậu sát nhau liền lén chạy sang chiếc thuyền của Trịnh gia…
Nghe đến đó, mặt Phó Nguyệt đỏ bừng, che mặtnói: “Được rồi được rồi, tỷ muốnđingủ!”
Phó Quế bĩu môi, “Sợ cái gì chứ? Câu chuyện này ai cũng biết ấy mà, sau này tiểu nương tử Trịnh gia thành thân với công tư Thẩm gia kia thôi.”
Phó Vânanhnằm bên ngoàikhôngbiết phảinóigì, đại khái Phó Quếkhôngbiết công tử Thẩm gia hôm đó lén chạy sang thuyền Trịnh gia xongthìđiều gì xảy ra tiếp theo.
Ánh trăng như nước, cảnh vật đều tắm trong ánh trăng.
Nằmtrênthuyền tựa như gối lên dòng nước trôi, đến giấc mơ cũng bồng bềnh.
Sáng sớm hôm sau, Phó Vânanhbước chân xuống giường, đầu vẫn còn tròng trành, lúcđigiày suýt nữa là trượt chân ngã sõng soài.
Ma ma giữ cho nàng ngồi vững, giúp nàngđigiày rồi chải đầu cho nàng.
Bến tàu đông vui tấp nập, nha hoàn mở cửa sổ hướng ra mặt sông, đủ loạiâmthanh từ phía ngoài vọng vào hòa lẫn với nhau trongsựtròng trành của sóng nước, tiếngnói, tiếng bước chân, tiếng cười của con trẻ.
Phó Vânanhlên boong hít thởkhôngkhí lại bắt gặp Liên Xácđangngồi gặm củ ấu.
Liên Xácnóivới nàng Phó Vân Chương còn chưa dậy.
“Tối hôm qua tình cờ gặp được quý nhân ạ!”hắncắnmộtmiếng củ ấu, tươi cườinói, “Thuyền bên cạnh chúng ta là do đồng tri mới nhậm chức ở phủ Võ Xương Lý đại nhân thuê, ngài ấy có vẻ quý mến thiếu gia nhà chúng ta, nhất quyết rủ thiếu gia đàm luận thâu đêm, đêm qua tới canh tư thiếu gia mới trở về.”
Đồng tri phủ Võ Xương?
“Lý đại nhân là người phía nam sao?”
Liên Xác lắc đầu, “không, là người phương Bắc, hình như là Bắc Trực Lệ, ngài ấynóigiọng phương Bắc, từng làm quan ở kinh thành nữa!”
Nếu là người phương Bắc, đáng ra vị này phảiđiđường bộ xuống phía nam, tại sao lạiđithuyền ngược lên thế này?
Liên Xác gọt vỏmộtcủ ấu, giơ về phía Phó Vânanh, “Ngũ tiểu thư, tiểu thư ăn củ ấukhông?”
Phó Vânanhlắc đầu.
Liên Xác thu tay về, cắnmộtmiếng, loángmộtcáiđãăn hết củ ấu to tròn mập mạp, lúng búngnói: “Lý đại nhân địnhđiphủ Giang Lăng,hắnphải dời mộ cho người Ngụy gia.”
Phó Vânanhgiật nảy.
“Người Ngụy gia nào cơ?” Cố lấy lại bình tĩnh, nàng im lặngmộtlát rồi hỏi.
“Ngụy gia ở phủ Giang Lăng, trước kia nhà đó có rất nhiều cử nhân.” Liên Xác gãi gãi đầu, suy nghĩ hồi lâu. “Sau này nhà bọn họđikinh thành, được vài nămthìchết cả. Lý đại nhânnóingài ấy được người khác nhờ vả đưa linh cữu người Ngụy gia từ kinh thành về quê an táng.”
Người Ngụy gia được mai táng ởmộtnghĩa địa ở ngoại vi kinh sư, mỗi lần Phó Vânanhmuốn tế bái người nhà cũng chỉ có thể hướng về phương bắc vái vọng.khôngcósựcho phép của triểu đình, người bình thườngkhôngthể tới gần nghĩa địa kia chứ đừngnóitới chuyện dời mộ cho người nhà.
“Lý đại nhân đó tên là gì?”
NàngkhôngnhớrõNgụy gia có họ hàng nào họ Lý haykhông.
Liên Xác trả lời: “Ngài ấy tên Lý Hàn Thạch, người cũng trắng trẻo thư sinh lắm.”
Phó Vânanhlục tìm trong trí óc, cái tên Lý Hàn Thạch này nàng mới nghe tới lần đầu.
không,khôngphải Lý Hàn Thạch, Liên Xácnóihắnđược người ta nhờ vả, ai là người nhờhắndời mộ cho Ngụy gia đây?
Người này có thể thuyết phục được cả Hoàng đế, địa vị chắc chắnkhôngbình thường.
Chẳng lẽ lại là người kia?
khôngphải, người nọđãở tận chân trời góc bể,khôngthể nào xuấthiệnở kinh sư được.
Phó Vânanhsiếtnhẹnắm nay, người này sẵn sàng mạo hiểm,khôngmàng tới nguy cơ khiến Hoàng đế tức giận để an táng cho người Ngụy gia, chắc chắn phải là người thân thiết với cha nàng.
Hoặc là… có người cố ý làm như vậy để dụ nàng xuấthiện.
Gió thổitrênmặt sông cuốn theo hơi nước, thổi tới mặt tới người nàng, lạnh buốt.
Nàng rùng mìnhmộtcái, từ từ bình tĩnh lại.
Mộđãđược dời về đây, về sau thể nào cũng có cơ hội tới tế bái,khôngcần phải nóng vội, trước khi tới cần phải hỏi thăm được người sau lưng Lý Hàn Thạch là ai.
Nếu là người bụng dạ khó lường, nàngkhôngthểđiphủ Giang Lăng. Nếu là bạn cũ khi xưa của Ngụy gia, coi như nợ người tamộtphần nhân tình.
Quyết định như vậy, nàng trở lại phòng tiếp tục đọc sách.
Lật được vài trang bỗng nghe thấy bên ngoài có tiếngnóichuyện.
Phó tứ lão gia đứngtrênboong lớn tiếngnóichuyện vớimộtngười nào đó. Ở bến tàu tiếng ngườinóiồn ào, hai ngườinóichuyện với nhau cũng phảinóithậttothìngười kia mới nghe thấy.
Lát sau,trênđó vọng lại tiếngnóinhu hòa thanh lãnh của Phó Vân Chương, yđangchào từ biệt người ở thuyền bên cạnh, hai người còn hẹn hơnmộttháng nữasẽgặp lại nhau ở phủ Võ Xương.
Giọngnóisang sảng kia có lẽ là của Lý Hàn Thạch.
Phó Vânanhchăm chú lắng nghe, tự khẳng định thêm lần nữa là nàngkhôngbiết người này.
Thuyền Phó gia lại rời bến,đivề phương Bắc.
Ăn sáng xong, Phó Vânanhtìm Phó Vân Chương hỏi mấy vấn đề nhưng lại thấy cửa khoang của y đóng chặt.
Liên Xácđangcanh giữ ngoài cửa lắc đầunói, “Tối qua thiếu gia uống nhiều rượu nên giờđangđau đầu, khi nãy dậy chào từ biệt rồi ngủ lại rồi ạ.”
Phó Vân Chương có vẻ nhưkhônguống được nhiều rượu, lần nào tham gia hội văn hội thơ gì về ysẽlại say tới lảo đảo cả người.
Trời nóng thế này say rượu rất khó chịu, nhất là lại ởtrênthuyền.
“Ở đây ta có kim ngân lộ, tasẽbảo bà tử dưới bếp chưng lên, sạchsẽhơn đồ mua bên ngoài,trênthuyền có băng lạnh, ngươi làmmộtbát trà kim ngân ướp lạnh cho nhị ca uống rã rượu.”
Phó Vânanhbảo Phương Tuế đưa bình đựng kim ngân lộ cho Liên Xác.
Liên Xác nhận chiếc bình, cảm ơn rối rít, “Ngũ tiểu thưthậtchu đáo, nhị thiếu gia thích uống cái này nhất, trong nhà cũng thường làm, đáng tiếc là năm nay phơi kim ngân chưa đủ độ nên hỏng hết cả.”
“Đây là chuẩn bị cho nhị ca, ở nhà ta còn nhiều, nếu huynh ấy thíchthìkhi nào về ta bảo nha hoàn mang qua.”
Liên Xác cười thưa vâng.
oOo​
Tới chiều, thuyềntrênsông càng ngày càng nhiều, tốc độ di chuyển càng lúc càng chậm,đãcó thể nghe thấy tiếng ồn ào phía xa xa.
Tới phủ Võ Xương rồi.
Thuyền Phó gia chầm chậm cập bến.
Phủ Võ Xương là nơi giao nhau giữa hai con sông Trường Giang và Hán Thủy, xưa kia vốn là vùng giao tranh về quânsự. Ban đầu hệ thống đường thủy được xây dựng với mục đích quânsự, bắt đầu từ thời Tây Hán, khi nơi này vẫn có tên là Ngạc Huyện. Tới thời Tam Quốc, khi Tôn Quyền nước Đông Ngô đoạt lại Kinh Châu từ trong tay Lưu Bị, dời đô về đây, lấy ý “Dụng võ trị quốc nhi xương” (Dùng võ trị quốc để thay đổi) để đổi tên thành Võ Xương. Nhà thơ thời Đường Lý Bạchđãviết những câu thơ “trênlầu Hoàng Hạc thổi sáo ngọc, Giang Thành tháng năm mai hoa rụng” tại đây, vậy nên phủ Võ Xương còn có tên là Giang Thành. Tới triều Nguyên, Võ Xương trở thành tỉnh lị của tỉnh Hồ Quảng, từ đó về sau chở thành thủ phủ củamộtvùng rộng lớn.
Phủ Võ Xương ở kế bên huyện Hán Dương, trấn Hán Khẩu. Sơn nam thủy bắc vi dương [5], cái tên Hán Dương có nguồn gốc như thế. Trong những năm Thành Hóa, Hán Thủy đổi dòng chảy từ Quy Sơn lên phía bắc nhập vào Trường Giang. Tới năm Gia Tĩnh, bên bờ phía bắc của Hán Thủyđãhình thànhmộtthị trấn mới – trấn Hán Khẩu. Những ưu điểm về địa lý tự nhiênđãkhiến trấn Hán Khẩu nhanh chóng đuổi kịp và vượt qua Hán Dương và Võ Xương, trở thànhmộtthành trấn quan trọng trong việc thông thương hang hóa.
[5] Trong câu “Sơn nam thủy bắc vi dương, sơn bắc thủy nam viâm”. Trung Quốc (giống Việt Nam) ở Bắc bán cầu, mặt trời mọc ở đằng Đông và lặn ở đằng Tây, trong quá trình mặt trời chiếu sángthìmặt trờisẽ”điqua” phương Nam. Do đó, sườn phía nam của núisẽnhiều nắng, sườn bắcsẽkhôngcó nắng. Vậy nên “sơn nam” là dương (sáng), “sơn bắc” làâm(tối). Bên cạnh đó sông của Trung Quốc đa phần chảy từ Tây sang Đông, do trục trái đất nghiêng nên dòng chảy bị lệch về phía nam, phần bờ phía nam bị xói mòn nên phía nam ẩm ướt còn phía bắc khô ráo. Do đó, “thủy bắc” là dương (khô), “thủy nam” làâm(ẩm).
Mười dặm cột buồm như phố thị, vạn nhà đèn đuốc sáng trắng đêm.
Đừngnóiđến haicôbé ít khi đượcđiđâu xa nhà như Phó Nguyệt, Phó Quế, đến hai đứa con trai thường tự xưng mình là người “nhiều kiến thức” như Phó Vân Khải và Phó Vân Thái cũng bi cảnh tượng tấp nập ở phủ Võ Xương làm cho kinh ngạc đến há hốc cả mồm.
Lời tác giả:
Diêu Quảng Hiếu: Pháp danh Đạo Diễn, từng xuất gia, phụ tá Yến Vương Chu Lệ, học rộng tài cao. Để che giấusựthậtChu Lệ soán vị nên khi giám sát biên soạn sách sửđãbóp méo lịch sử khá nhiều.
Trong truyện,nóivề cách phá đề của Diêu Văn Đạt, tác giả tham khảo vài thi củamộtvị tiến sỹđithi năm Vĩnh Nhạc thứ hai.
“Quân tử hiền kì hiền…” có nhiều cách giải thích khác nhau, truyện chỉ giải thíchmộttrong số đó.
Phầnnóivề “bát cổ văn”đãtham khảo tài liệu.
Ở các thời đại khác nhau, loại văn này cũng cósựkhác biệt, ví dụ đầu thời Minh, loại văn này có cấu trúc rời rạc hơn, càng về sau lại càng có các quy tắc nghiêm ngặt, mỗi phần bao nhiêu câu đều có quy định. Sau năm Vạn Lịch, loại văn nàykhôngcòn phần “Nguyên đề” nữa.
Trong truyện này,yêucầu của bài văn chặt chẽ hơn đầu thời Minh nhưng thoải mái hơn giữa triều Minh
Editor: Trong truyện, khinóivề văn thơ, tác giả thường nhắc tớiyêucầu nghiêm ngặt vè đối ngẫu. Đối ngẫu (thường gọi tắt là đối) làmộttrong những đặc trưng của thơ văn trung đại và cổ đại. Có nhiều kiểu đối khác nhau, cùng có nhiều các phân loại, ở đây editor chỉ đưa ra ví dụ vài kiểu đối để các bạn dễ hình dung. Ngôn đối là đối bằng từ ngữ, từ này trong câutrênđối với từ ở vị trí tương tự trong câu dưới.sựđối là đối bằng điển cố. Hai câu cáchnóikhác nhau nhưng cùngmộtý gọi là chính đối, ý nghĩa trái ngược nhau gọi là phản đối. Ngoài ra đối ngẫu cònyêucầu về từ loại (danh từ đối với danh từ, động từ đối với động từ…) về thanh (bằng đối với trắc và ngược lại)…
Ngoài ra, cấu trúc khai-thừa-chuyển-hợp cũng là cấu trúc phổ biến trong văn học (đặc biệt là thơ Đường, chúng ta đều học ở phổ thông). Thực ra có rất nhiều cách hiểu khác nhau của nhiều học giả khác nhau (vì người đề xuấtnóimông lung quá), ở đây cũng nhắc tạmmộtcách hiểu đơn giản: Khai là mở đầu, thừa là mở rộng, chuyển là biến hóa để dẫn đến kết (hợp).
Thêmmộtchương hộc máu, mỗi lần Chu Hi là lại hộc máu, mình kị cái này từ hồi bé rồi, tầm mười mấy tuổi nghĩ đọc gì chứkhôngđọc Chu Dịch (vì khó quá). Hiểu biết của mình về phần này rất nông nên giải thích nhiều khi nghe ngây ngô. Phải cái hình như lắm người giống mình nêntrênmạng cũng ít tài liệu. Hộc máu lần 2.